Als hier ook maar iets van in de media komt, hangen jullie allemaal!

KRO Reporter Radio: “Er gaat eigenlijk van alles door je heen. Met welke mensen zitten we in de heli? Hoe komen we hier uit? Overleven we dit?” Het zijn vragen waar adjudant Pascal Jonker nog steeds zwetend van wakker schrikt, terwijl het drama zich al bijna tien jaar geleden afspeelde.

Door: Wil van der Schans, KRO Reporter Radio; Bron foto:  ‘Collectie Nederlands Instituut voor Militaire Historie’ 

10 december 2009. De Cougar-helikopter van de Koninklijke Luchtmacht brengt Jonker samen met negen andere passagiers van Kamp Holland naar Kandahar, iets meer dan een half uur vliegen.

“Het was een doodnormale vlucht, tot het moment dat we beschoten werden. We hebben de inslagen gehoord, daarna voelen we de staart wegslaan en op dat moment weet je dat je getroffen bent. De olie drupte op de passagiers. Ik zat met mijn schouder tegen de rugkant van de piloot. Dan zie je dingen gebeuren die niet normaal zijn; de gezagvoerder die zijn handboek pakt, kerstboom-achtige taferelen op het paneel, en een piloot die druk is met aan de pedalen te trekken. Ik dacht: dit was het.”

Uiteindelijk slaagt de piloot er in de heli neer te zetten op een forward operation base van de Amerikanen. De laatste meters valt de helikopter uit de lucht. Wonder boven wonder vallen er geen slachtoffers. Daarna vliegen de passagiers door naar Kandahar. Daar wacht hen een onaangename verrassing. Twee veiligheidsmensen van de luchtmacht nemen de passagiers mee en instrueren hen: de noodlanding was een voorzorgsmaatregel, er was geen sprake van een beschieting. “Als hier ook maar iets van in de media komt, hangen jullie allemaal!”

 

PTSS

Pascal verzwijgt het incident, ook thuis. Maar de helikopter komt terug, in Pascals nachtmerries. En die worden soms realiteit. Tijdens een avondje stappen valt hij een lompe automobilist aan: “Ik zie twee remlichten, en het volgende dat ik me herinner is dat ik de bestuurder bij zijn strot had en de bijrijder uit de auto had geslagen. Alles wat bedreigend overkomt, sla je neer, in een waas. Je handelt naar gevechtssituaties.” Ook Pascals gezinssituatie staat onder druk. In 2012 zet hij zijn vrouw het huis uit. Ze begreep hem toch niet, redeneerde hij toen.

Bij de psycholoog wordt duidelijk wat Pascal mankeert: hij heeft PTSS, opgelopen door het heli-incident.

We maken een sprong in de tijd: zes jaar later (2015) ziet Pascal de helikopterpiloot ineens over de traumatische vlucht praten in het televisieprogramma Pauw. Terwijl hijzelf al die jaren zijn mond moest houden. In een oogwenk is hij terug op het moment van het incident. “Je zit weer in de heli. Zwetend, trillend.”

 

Vermiste voicedatarecorder

Pascal gaat op zoek naar antwoorden: hij komt in contact met een medepassagier. Die wil haar zorgkosten die ze heeft gemaakt als gevolg van het helikopterongeluk vergoed krijgen van Defensie, maar ze vindt nergens gehoor. Het is alsof het nooit gebeurd is. “We kregen geen passagierslijst, geen excuus, helemaal niets.”

Wat er wel was, was de bandopname die bij Pauw in de uitzending te horen was geweest. Maar Defensie beweert dat de bandopname privébezit is van de helikopterpiloot. Pascal neemt raadsman Ferre van de Nadort in de arm: die zet grote vraagtekens bij het verhaal van Defensie. Van de Nadort vraagt alle gegevens van de vlucht op met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur, en gaat op zoek naar de andere passagiers. Hij vindt ze allemaal. Vijf van hen kampen met PTSS.

 

Gebrekkig onderzoeksrapport

En dan wordt het intrigerend. Het ongevallenrapport, opgesteld door een team van de krijgsmacht dat het incident onderzoekt, roept alleen nog maar meer vragen op. Er staat wel in dat de heli is beschoten, maar ook dat hij nagenoeg de hele vlucht op veilige hoogte heeft gevlogen. Raadsman Van de Nadort: “Gegevens zijn zoek, het rapport klopt niet, het ongeluk wordt verzwegen, er is geheimhouding opgelegd. Er zijn zoveel dingen onduidelijk in dit verhaal. Wat is er mis dat je zo met mensen omgaat?”

Reporter Radio legt het onderzoeksrapport voor aan drie deskundigen. De eerste is Matthijs Moorkamp van de Radboud Universiteit, gespecialiseerd in de veiligheidsproblematiek van missies van de Krijgsmacht. We vragen hem naar de cockpitvoicedatarecorder: “Die kan niet weg zijn. Die onderzoekende instantie moet in staat zijn te allen tijde het onderzoek te kunnen heropenen. Het lijkt me dat je dan ook die gegevens moet bewaren.”

In het rapport staat ook dat de voicedatarecorder ten tijde van het incident al enige tijd onbruikbaar is vanwege achterstallige reparaties. Luchtvaartdeskundige Benno Baksteen fileert dat argument: “De fabrikant ondersteunt dat type niet meer, maar dan zou je de voicerecorder die je op dat moment hebt nog moeten kunnen blijven gebruiken. En als je dat dus zelf niet bijhoudt vind ik dat wel duiden op een wat gemakkelijke cultuur van omgaan met dat soort dingen.”

 

Srebrenica

“Defensie heeft er soms geen belang bij dat die dingen er zijn,” zegt defensiespecialist Ko Colijn van Instituut Clingendael. Hij heeft geen goed woord over voor de gang van zaken rond de voicedatarecorder: “Ik krijg een hele nare associatie met de fotorolletjes van Srebrenica. Die ontbraken niet, maar Defensie had er geen belang bij die foto’s te laten rouleren. Dat is het slechts denkbare scenario.”

Ook de vlieghoogte vormt een probleem. In het rapport staat dat de vlucht tot aan de beschieting nagenoeg geheel boven de threatband gevlogen heeft. De threatband is een zone boven de 8000 voet waar de kans op beschieting het kleinste is. Maar adjudant Pascal Jonker en een aantal medepassagiers hebben gezien dat de heli tussen twee bergen door vloog, en niet er overheen. Dus hoe hoog vloog de heli eigenlijk? Het wordt niet duidelijk uit het rapport. Veiligheidsspecialist Matthijs Moorman: “Dat moeten we maar aannemen, maar die informatie ontbreekt in het rapport.”

Er blijven meer vragen over: er vloog op deze vlucht nog een Cougar-helikopter mee. Hoe zit het met de vluchtgegevens van deze helikopter? In het rapport is er niets over terug te vinden, terwijl de informatie van de voicedatarecorder en de bemanning meer helderheid had kunnen geven over tijd en plaats van inslag van de kogel.

 

Personeel in gevaar

Defensiespecialisten Ko Colijn en Matthijs Moorkamp, en luchtvaartdeskundige Benno Baksteen vinden dat de krijgsmacht niet in staat is te leren van dergelijke onderzoeken en dus ook niet vergelijkbare ongelukken in de toekomst te vermijden. En dat is alarmerend, want uit onderzoek van Reporter Radio blijkt dat de Tijdelijke Commissie Ongevallenonderzoek Defensie (TCOD) al in 2005 aan de minister schreef dat drie eerdere onderzoeken van de Koninklijke Luchtmacht ‘onvoldoende diepgang’ hadden.

Matthijs Moorman stelt dat Defensie met de gebrekkige onderzoeken de veiligheid van haar personeel op missie in gevaar brengt. Moorkamp: “Het TCOD-rapport stelt al vragen bij kwaliteit van het veiligheidsmanagementsysteem van de Luchtmacht. Terwijl we ook aan de hand van dit rapport zien dat er allerlei veiligheidstechnische problemen zijn bij zo’n missie en het opereren in zo’n omgeving. Als je soldaten interviewt – en dat hebben we systematisch gedaan – dan zie je dat dat voor de mensen in het veld hele grote problemen oplevert waar ze zich hele grote zorgen over maken. Daardoor hebben ze zich onveilig gevoeld. Tot op zekere hoogte brengt Defensie zijn eigen personeel in gevaar.”

Pascal Jonker vecht nog steeds voor erkenning. “Ik kan het nu handelen, maar heb terugvallen sinds ik er weer dagelijks mee bezig ben. Zwetend wakker worden, herbelevingen.” Pas dit jaar heeft Jonker een bijeenkomst gehad met Defensie. Het was geen succes. “Ze hielden vol dat we op veilige hoogte hebben gevlogen. Je komt niet verder.”

Eén lichtpuntje: Jonker is weer hertrouwd. Met zijn eigen vrouw.

Reactie Ministerie van Defensie: “Sinds 2005 heeft de onderzoekswereld binnen de Koninklijke Luchtmacht grote stappen gezet. Er is echter gewerkt met de toen voorgeschreven onderzoeksmethodiek. Inmiddels weten we bovendien dat het niet mogelijk is om één onderzoeksmethodiek voor alle voorvallen te gebruiken. Per situatie wordt gekeken naar de best passende onderzoeksmethodiek. De kritiek op de onderzoekswijze in 2004, zoals in 2005 verwoord door de TCOD is inmiddels achterhaald. Het voorvallenonderzoek is sindsdien doorlopend verbeterd.”

Gratis Defensie foto’s

Toch wel vreemd dat Defensie foto’s verkoopt die zijn gemaakt voor rekening van de belastingbetaler. Defensie vroeg 64 euro per foto die fotograaf Rinze Klein maakte in oorlogsgebied. Dat deed zij op een speciaal daarvoor ingerichte website. Tot voor kort, want nadat ik opheldering vroeg over deze gang van zaken en inzage in de boeken van deze website wilde, kunnen de foto’s nu door eenieder gratis worden gedownload. Toch blijft Defensie weigeren om Klein toestemming te geven om de foto’s voor zijn eigen portfolio te gebruiken. Een merkwaardige gang van zaken.

De foto is gemaakt door Rinze Klein. De ‘Collectie Nederlands Instituut voor Militaire Historie’ (Defensie) wil graag als bron vermeld worden.

Het begon met de zaak van Rinze Klein. Hij was combat-fotograaf en heeft voor Defensie veel foto’s gemaakt in oorlogsgebied. Klein heeft als gevolg van zijn werk een posttraumatische stress-stoornis (PTSS). Voor hem zijn de foto’s erg belangrijk en hij wil ze kunnen gebruiken voor zijn portfolio. Defensie was van mening dat zij de rechten op de foto´s had en weigerde toestemming te geven aan Klein.

Daarom verzocht Klein op 14 november 2017 om de foto’s op grond van de Wet hergebruik overheidsinformatie aan hem te verstrekken. Volgens deze wet kan informatie die door de overheid is geproduceerd door het publiek worden hergebruikt. Dus ook door Klein. Defensie wees het verzoek af, want de foto’s zouden niet openbaar zijn. Een vreemde reactie, want op de website van Defensie, de NIMH-beeldbank, heeft Defensie 1678 foto’s van Klein in de verkoop tegen een bedrag van 64 euro per foto. Dat maakt nieuwsgierig. Houdt Defensie er een lucratief winkeltje op na? Wil Defensie misschien geld van Klein hebben?

Klein heeft tegen het besluit bezwaar gemaakt, want Klein blijft van mening dat hij recht heeft op verstrekking van de foto’s. Hoewel Defensie de tijd lijkt te nemen om een besluit op het bezwaar van Klein te nemen, heeft het bezwaar er kennelijk wel toe geleid dat Defensie de foto’s op de NIHM-Beeldbank nu niet meer tegen betaling maar gratis aanbiedt. Iedereen kan de foto’s nu gratis downloaden, dus ook die van Klein.

 

En Klein?

Klein wordt na bijna een jaar leuren nog steeds door zijn (ex)werkgever aan het lijntje gehouden. Hoewel iedereen zijn foto’s nu mag gebruiken en gratis kan downloaden, heeft hij als maker nog altijd geen toestemming van Defensie gekregen om zijn foto´s voor zijn eigen portfolio te gebruiken.  Kom op Defensie: stel u nu eens op als goed werkgever, geef Klein de langverwachte toestemming en stuur hem de foto’s digitaal toe!

Anoniem melden ongewenst gedrag bij Defensie doe je hier!

Sinds kort kan ongewenst gedrag zoals pesten, seksueel overschrijdend gedrag, (seksuele) intimidatie, discriminatie en andere misstanden anoniem worden gemeld bij een nieuw extern meldpunt: het Meldpunt veilige sociale werkomgeving Defensie. De website is moeilijk te vinden, daarom heb ik een zoek-vriendelijke pagina met een verwijzing naar het Meldpunt gemaakt.

Wij hebben een SEO-vriendelijke webpagina gemaakt, zodat het meldpunt wel vindbaar is.

Directe aanleiding voor het oprichten van het meldpunt waren de drie militairen die na lange tijd zwijgen in de Volkskrant vertelden over verkrachtingen en pesterijen op de Oranjekazerne in Schaarsbergen in 2013. Het meldpunt is opgericht op aandringen van de vakbonden. Zij vonden dat er een onafhankelijke commissie gekoppeld moest komen die mensen kan horen en zelf onderzoek kan doen. De adviezen van deze commissie zouden bindend moeten zijn.

Defensie beschikte al over een meldpunt Integriteit, waar meldingen konden worden gedaan over (vermoedens van) ongewenst gedrag, zoals pesten, seksueel overschrijdend gedrag, (seksuele) intimidatie en discriminatie. Deze meldingen werden dan toegewezen aan een adviseur van de Centrale Organisatie Integriteit Defensie (COID), die ervoor zou moeten zorgen dat meldingen over pesten, seksueel overschrijdend gedrag, (seksuele) intimidatie en discriminatie goed worden behandeld. De COID maakt echter onderdeel uit van Defensie en meldingen worden ook onderzocht door Defensie. Met de oprichting van het nieuwe (tijdelijke) externe meldpunt, kan rechtstreeks worden gemeld én worden de meldingen ook onderzocht door een Commissie buiten Defensie.

 

Zoekonvriendelijk

Bij het zoeken naar het Meldpunt valt het op, dat dit bijna niet te vinden is. De naam “veilige werkomgeving Defensie” doet niet vermoeden dat het hier gaat om een meldpunt waar ongewenst gedrag, zoals pesten, seksueel overschrijdend gedrag, (seksuele) intimidatie en discriminatie kunnen worden gemeld. Op de webpagina zelf komen deze woorden ook niet voor en zoekmachines zullen de pagina daarom hoogstwaarschijnlijk niet hoog in de zoekresultaten laten terugkomen. Op een voor de hand liggende zoekterm als “anoniem melden Defensie”, komt het COID/MID prominent naar voren, terwijl het externe Meldpunt op de eerste pagina’s niet is te vinden. Het zelfde geldt voor bijvoorbeeld “seksuele intimidatie defensie” of “ongewenst gedrag defensie”. Het is een wonder dat iemand de website zou kunnen vinden. Vandaar dat wij u helpen.

 

Waar melden?

Het web-adres van de website waar u ongewenst gedrag, zoals pesten, seksueel overschrijdend gedrag, (seksuele) intimidatie en discriminatie anoniem bij de externe commissie kunt melden is: https://www.meldpuntsociaalveiligdefensie.nl/de-commissie

Ook voor de contactgegevens moet u op de website goed doorzoeken. Uiteindelijk vindt u dan het volgende telefoonnummer 070-3245069, dat 24 uur per dag bereikbaar is.

 

De tekst op de site van het Meldpunt

De commissie onderzoekt de wijze waarop Defensie invulling geeft aan een sociaal veilige werkomgeving. Dat is een werkomgeving waarin werknemers zich veilig voelen en beschermd zijn tegen ongewenst gedrag. Het is ook een locatie waar werknemers weten waar ze ongewenst gedrag moeten melden en bereid zijn dat te doen. Die melders krijgen vervolgens ook de juiste begeleiding en nazorg, mocht dat nodig zijn. Dit zijn voorbeelden van onderwerpen waar de commissie meer zicht op wil krijgen.

Het inrichten van het meldpunt is een van de taken van de commissie. Daarnaast onderzoekt deze feitelijk de wijze waarop is omgegaan met de melding en melders op de Defensielocatie Schaarsbergen. Ook beoordeelt de commissie, steekproefsgewijs, de afhandeling van interne Defensieonderzoeken naar ongewenst gedrag.

Vertrouwelijkheid

De Staatssecretaris van Defensie heeft bewust een externe, onafhankelijke, commissie ingesteld. De commissieleden en de personen die de commissie ondersteunen, werken niet bij Defensie. U kunt er op vertrouwen dat zorgvuldig wordt omgegaan met de informatie die u verstrekt. De commissie brengt niet naar buiten dat u melding heeft gedaan. Ook neemt de commissie geen informatie in het rapport op die herleidbaar is naar u of andere personen. De commissie deelt uw gegevens niet met derden.

Bron: NRC

Meldpunt Sociaal Veilige Werkomgeving Defensie geopend

Nieuwsbericht Defensie | 15-12-2017 | 16:24

Het meldpunt van de Commissie Sociaal Veilige Werkomgeving Defensie is vanaf vandaag geopend. (Oud)-Defensiemedewerkers kunnen hier terecht met hun ervaringen over (meldingen van) ongewenst gedrag. Op de website www.meldpuntsociaalveiligdefensie.nl is te vinden hoe men een melding kan doen per telefoon (070-3245069), e-mail, via de website of per brief.

Voordeur van het Ministerie Van Defensie aan het Plein in Den Haag.
Het meldpunt is tot 1 juli 2018 geopend. De commissie beoordeelt de meldingen inhoudelijk en bepaalt eventueel naar welke instantie de melding, na overleg met de melder, kan worden doorverwezen.

Aanleiding
Naar aanleiding van meerdere incidenten heeft Staatssecretaris Barbara Visser een externe en onafhankelijke commissie ingesteld die sociale werkomgeving bij Defensie gaat onderzoeken. De commissie doet sinds vorige week onderzoek.

Het onderzoek richt zich specifiek op de meldingsbereidheid, het meldingssysteem en de nazorg aan melders. De commissie is extra alert op signalen die een indicatie voor een angstcultuur kunnen zijn. Daarnaast onderzoekt de commissie hoe met de melding en de melders van een misbruikzaak in Schaarsbergen is omgegaan.

Onderzoeken beoordeeld
Verder beoordeelt de commissie op basis van een steekproef de kwaliteit van de interne onderzoeken die Defensie deed naar ongewenst gedrag. Uiterlijk 15 maart 2018 rapporteert de commissie over haar tussentijdse bevindingen. De commissie biedt haar eindrapport zo snel mogelijk aan bij Defensie. Dit is uiterlijk 15 juli 2018.

Commissieleden
De voorzitter van de commissie is prof. dr. Ellen Giebels (Universiteit Twente). Andere leden zijn prof. dr. Kees van den Bos (Universiteit Utrecht) en Frans van Oostrum (Ministerie van Financiën/ Douane Nederland).

Bestaande meldmogelijkheden
De reeds aanwezige mogelijkheden voor het defensiepersoneel om ontoelaatbaar gedrag te melden blijven bestaan. Defensiepersoneel kan terecht bij het meldpunt van de Centrale Organisatie Integriteit Defensie of een melding doen bij de commandant. Van strafbare feiten kan ook altijd aangifte worden gedaan bij de Koninklijke Marechaussee.

Instelling commissie sociaal veilige werkomgeving

Nieuwsbericht Defensie | 07-12-2017 | 10:20

Staatssecretaris Barbara Visser informeerde de Kamer per brief over de instelling van de commissie sociaal veilige werkomgeving. De staatssecretaris wil de sociale werkomgeving bij Defensie door een externe en onafhankelijke commissie laten onderzoeken.

De voorzitter van de commissie is prof. dr. Ellen Giebels (Universiteit Twente). Andere leden zijn prof. dr. Kees van den Bos (Universiteit Utrecht) en Frans van Oostrum (Nijenrode Business Universiteit). Het onderzoek van de commissie richt zich specifiek op de meldingsbereidheid, het meldingssysteem en de nazorg aan melders.

 

Extern meldpunt

De commissie is extra alert op signalen die een indicatie voor een angstcultuur kunnen zijn. Daarnaast onderzoekt de commissie hoe met de melding en de melders van de gebeurtenissen in Schaarsbergen is omgegaan. Verder beoordeelt de commissie op basis van een steekproef de kwaliteit van de interne onderzoeken die Defensie deed naar ongewenst gedrag.

De staatssecretaris meldde in de Kamer dat ze een tijdelijk extern meldpunt instelt. De commissie neemt deze taak op zich. Het meldpunt wordt momenteel ontwikkeld en getest. Wanneer dit operationeel is, worden zaken als een telefoonnummer bekend gemaakt. Beide zijn tot 1 juli 2018 operationeel.

Bij het meldpunt kunnen (oud) defensiemedewerkers terecht met hun recente ervaringen over (meldingen van) ongewenst gedrag. De commissie beoordeelt deze meldingen inhoudelijk en bepaalt eventueel naar welke instantie deze melding kan worden doorverwezen.

Uiterlijk 15 maart 2018 rapporteert de commissie over haar tussentijdse bevindingen. De commissie biedt haar eindrapport zo snel mogelijk aan bij Defensie. Dit is uiterlijk 15 juli 2018.


Mocht u moeite hebben om de website van de externe commissie te vinden, dan treft u hier een link aan.

De contactgegevens voor het doen van een melding bij de externe commissie, vindt u hier.

Ons artikel over de onvindbaarheid van de website vindt u hier.

1 2 3 4